- Wat is seksueel grensoverschrijdend gedrag?
- Wat is sexting?
- Wat is het verschil tussen pesten en plagen?
- Wat is cyberpesten?
- Wat is gewelddadig gedrag?
Op school kunnen verschillende vormen van grensoverschrijdend gedrag voorkomen.
Vaak zijn de grenzen tussen de verschillende vormen van grensoverschrijdend gedrag vaag en overlappen ze elkaar. Grensoverschrijdend gedrag op school kan gebeuren tussen iedereen die op school aanwezig is. Tussen leerlingen onderling, maar ook tussen leerlingen en volwassenen.
Jongeren durven al eens ruziemaken, experimenteren, elkaar plagen of uitdagen. Geen probleem, zolang het gedrag gepast is, iedereen zich er goed bij voelt of, bij een ruzie, het bijgelegd en uitgepraat wordt.
Het wordt een probleem wanneer:
- Er opzettelijk en herhaaldelijk kwetsende of ongewenste opmerkingen of handelingen zijn
- De geviseerde er zich niet (meer) goed bij voelt
- Het gedrag blijft duren, ook al vraagt het slachtoffer om te stoppen
- Er sprake is van een machtsonevenwicht (bv. groot leeftijdsverschil)
- Er geweld gebruikt wordt
- Of er niet aan de 6 voorwaarden van gezond seksueel gedrag wordt voldaan
Wat is seksueel grensoverschrijdend gedrag?
Seksueel grensoverschrijdend gedrag:
- Is elke vorm van verbaal, niet-verbaal of lichamelijk gedrag van seksuele aard,
- Beantwoordt niet aan de kenmerken van gezond seksueel gedrag.
Sensoa geeft 6 kenmerken van gezond seksueel gedrag:
- Toestemming
- Gelijkwaardigheid
- Vrijwilligheid
- Impact
- Passend bij de context
- Passend bij de ontwikkelingsfase van kinderen of functioneringsniveau van volwassenen
Er zijn lichtere en ernstigere vormen van seksueel grensoverschrijdend gedrag. Bij seksueel misbruik spelen afhankelijkheid en macht een grote rol.
Volgens Sensoa is seksueel misbruik een ernstige vorm van seksueel grensoverschrijdend gedrag, waarbij:
- Er aan 1 of meerdere van bovenstaande kenmerken niet voldaan wordt
- Er sprake is van dwang
- Er een groot verschil in leeftijd of macht is
- Of er geen toestemming tot seks is
Seksueel grensoverschrijdend gedrag komt voor in allerlei vormen en op allerlei plaatsen. Het kan plaatsvinden tussen iedereen die op school aanwezig is, bijvoorbeeld tussen:
- leerlingen
- personeelsleden
- personeelsleden en leerlingen
- externen en leerlingen
- externen en personeelsleden
Voorbeelden van seksueel grensoverschrijdend gedrag
- Iemand tegen zijn of haar wil dwingen om seksuele handelingen te ondergaan of uit te voeren.
- Iemand ongewenst aanraken.
- Iemand confronteren met seksueel getinte woorden, opmerkingen of daden, terwijl de persoon laat blijken dat hij of zij dat niet wil, waarvan de pleger weet dat de persoon dit ongewenst vindt of dat het de waardigheid van de andere persoon aantast.
- Gedrag waarbij, ook al is er toestemming, sprake is van een machtsonevenwicht (bv. groot leeftijdsverschil).
Wat is sexting?
Sexting is seksueel getinte:
- Berichten versturen, ontvangen of delen.
- Beelden of foto’s van zichzelf of anderen maken, verzenden, ontvangen of delen.
Er zijn verschillende vormen en gradaties van sexting. Dit hoeft niet altijd een probleem te zijn.
Sexting is wel een probleem als:
- Er geen vrijwillige uitwisseling van beelden of berichten is.
- Het gebeurt buiten een sfeer van wederzijds vertrouwen.
Meer informatie over sexting vind je op de website sexting en in het materiaal van Sensoa over sexting.
Wat is het verschil tussen pesten en plagen?
Pesten is niet hetzelfde als plagen. Er is een duidelijk verschil. Er is niets mis met plagen. Meestal gebeurt het onder vrienden, kan iedereen ermee lachen en wordt niemand gekwetst.
Pesten is opzettelijk iemand kwetsen. waardoor die persoon zich angstig, verdrietig, eenzaam en onzeker kan voelen. Dit kan negatieve gevolgen hebben, zoals schooluitval, slechte schoolresultaten of zelfs lichamelijke en psychische klachten. Ook andere leerlingen in de klas kunnen hierdoor beïnvloed worden.
Zo herken je pesten:
- Bij pesten is er sprake van een machtsonevenwicht. De kinderen of jongeren die pesten zijn vaak populairder, sterker (fysiek of emotioneel) of ouder. Bij plagen zijn beide partijen even sterk.
- Pesten gebeurt herhaaldelijk, telkens tegen dezelfde persoon. Plagen gebeurt af en toe, spontaan en duurt niet lang. Bij plagen liggen de rollen niet vast: de ene keer plaagt de één, de andere keer plaagt de ander.
- Pesten wil opzettelijk kwetsen. Plagen gebeurt onder vrienden en wil niet opzettelijk kwetsen. Niemand voelt zich bang of verdrietig. Wanneer iemand het plagen niet meer leuk vindt, kan die gewoon vragen om te stoppen.
Er zijn verschillende vormen van pesten:
- Verbaal pesten: zoals uitschelden, belachelijk maken, gemene dingen zeggen
- Lichamelijk of fysiek pesten: zoals slaan, schoppen, duwen
- Materieel pesten: zoals spullen van het slachtoffer afpakken of beschadigen
- Sociaal of relationeel pesten: zoals roddelen, negeren, uitsluiten
- Cyberpesten: pesten via moderne informatie- en communicatietechnologieën (bv. internet, sociale media, gsm, computer)
Wat is cyberpesten?
Cyberpesten is een specifieke manier van pesten, waarbij informatie- en communicatietechnologieën (ICT) zoals internet, sociale media, gsm of computer gebruikt worden. De kenmerken en mechanismen zijn gelijkaardig aan ‘klassiek’ pesten, maar vaak veel ingrijpender:
- Het stopt niet aan de schoolpoort of na de schooluren. Het dringt binnen in de privé-omgeving.
- Het is anoniem, waardoor bepaalde remmingen wegvallen en jongeren vaker over de schreef gaan.
- Jongeren schatten het effect van het gedrag online verkeerd in en veroorzaken zo soms meer schade dan ze denken.
- Een slachtoffer van cyberpesten heeft vaak het gevoel dat de hele wereld meekijkt en er geen ontsnappen aan is.
Vormen van cyberpesten
Cyberpesten kan heel wat vormen aannemen en gebeurt via verschillende kanalen, bijvoorbeeld:
- Chat – bijvoorbeeld uitschelden, met een groep mensen één persoon blokkeren zodat die niet meer kan chatten, met een gestolen paswoord in naam van de eigenaar chatten of het account verwijderen.
- Gsm – bijvoorbeeld sturen van pest-smsjes, iemands gsm-nummer openbaar maken zodat die ongewenste telefoontjes of smsjes krijgt.
- E-mail - bijvoorbeeld pestmails sturen, virussen verspreiden, met een gestolen paswoord e-mails versturen in naam van de eigenaar.
- Webcam – bijvoorbeeld foto’s of video's maken zonder medeweten of toestemming van de ander en ze publiceren op het internet, opzettelijk traumatiserende beelden tonen via webcam.
- Profielen – bijvoorbeeld een profiel aanmaken waarop iemand belachelijk gemaakt wordt, profielen met kwetsende beelden, een populariteitsmeter waarbij anderen kunnen stemmen hoe lelijk of dom iemand is, een groep mensen die hun profiel aan elkaar linken, maar niet aan dat van het slachtoffer, waardoor die zich uitgesloten voelt.
- Games – bijvoorbeeld met een gestolen paswoord in naam van de eigenaar spelen en ervoor zorgen dat die verliest.
Andere vormen van cyberpesten:
- Happy slapping: een willekeurige persoon wordt door een groepje, meestal jongeren, in elkaar geslagen. Dit wordt gefilmd en de beelden daarna op het internet geplaatst.
- Shaming: negatieve informatie over een persoon of instantie wordt publiek gemaakt via internet.
Meer informatie vind je op Mediawijs - tegen cyberpesten en in het online dossier over cyberpesten.
Wat is gewelddadig gedrag?
Geweld is elke negatieve verbale of non-verbale interactie tussen personen die in of rond de school aanwezig zijn. Die interactie is slecht bedoeld door de geweldpleger en brengt psychische, lichamelijke of materiële schade toe aan personen of objecten in of rond de school. Tijdens het plegen van geweld schendt de geweldpleger formele en/of informele gedragsregels.
Extra informatie
Verwante pagina's
Ouders en leerlingen
- Wat kan je als ouder doen bij pesten en ander grensoverschrijdend gedrag op school?
- Waar vind je hulp en ondersteuning bij grensoverschrijdend gedrag?
- Leerlingen en grensoverschrijdend gedrag
Onderwijspersoneel
- Grensoverschrijdend gedrag in de klas
- Psychosociale risico's en de rol van de school
- Opleiding voor vertrouwenspersonen in het onderwijs
Directies en administraties
- Schoolondersteuning bij grensoverschrijdend gedrag
- Beleid grensoverschrijdend gedrag
- Communicatie bij grensoverschrijdend gedrag
- Vorming voor leraren organiseren: Clicksafe over veilig internetgebruik
- Vorming voor ouders organiseren: je kind veilig online
Websites
- Veilig online en (cyber)pesten:
- Sexting en seksueel grensoverschrijdend gedrag:
- Informatie over sexting voor ouders, jongeren, leerkrachten en jeugdwerkers (Sexting.be)
- Klasse – seksueel overschrijdend gedrag
- Allesoverseks.be (Sensoa) - vind een antwoord op al je vragen over seks – voor jongeren
- Sensoa.be - tips, tools en handvatten rond relationele en seksuele vorming, seksuele gezondheid, seksueel grensoverschrijdend gedrag en misbruik
- Zanzu.be - seksuele gezondheid en anderstaligen
- Klasse – wanneer wordt sexting een probleem?
- Vragen over aangifte seksueel geweld
- Grenswijs.be - maak beleid rond integriteit en betrek je team
- Watwat.be - no-nonsense info voor jongeren
